Τερμίτες

 

Τερμίτες, (τάξη Ισόπτερα). Ομάδα εντόμων που τρώνε ξύλο και κυτταρίνη, το κοινωνικό σύστημα του οποίου μοιάζει με εκείνο των μυρμηγκιών και των μελισσών. Παρόλο που οι τερμίτες δεν έχουν σχέση με τα μυρμήγκια, μερικές φορές τα λέμε λευκά μυρμήγκια. Όμως φυλογενετικές μελέτες έχουν δείξει ότι το  πλησιέστερο έντομο συγγενικό με τον τερμίτη είναι η κατσαρίδα. Για αυτό το λόγο τους τερμίτες τους τοποθετούμε στην τάξη Δικτύοπτερα, η οποία περιέχει επίσης και τις μαντίδες, αλογάκι της παναγίτσας.

 

Γενικά χαρακτηριστικά

Οι τερμίτες, αριθμούν περίπου 2.750 είδη.  Tους βρίσκουμε παντού, τη μεγαλύτερη αφθονία σε αριθμούς και είδη τη βρίσκουμε στα τροπικά δάση σε όλο τον κόσμο. Στη Βόρεια Αμερική οι τερμίτες υπάρχουν μέχρι τον Καναδά. Ακόμη στην Ευρώπη το βόρειο όριο της κατανομής τους το βρίσκουμε σε Γαλλία και Γερμανία. Τα γνωστά ευρωπαϊκά είδη τερμιτών τα βρίσκουμε κυρίως στη Μεσόγειο της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης, και δεν απαντώνται στη Μεγάλη Βρετανία, τη Σκανδιναβία, την Ελβετία, τη Ρωσία. Από την άλλη μεριά του πλανήτη στην Άπω Ανατολή τους βρίσκουμε ως τη Νότια Κορέα, το Πεκίνο και τη βόρεια Ιαπωνία. Τέλος οι τερμίτες εμφανίζονται επίσης στην περιοχή του Ακρωτηρίου της Νότιας Αφρικής, της Αυστραλίας, της Τασμανίας και της Νέας Ζηλανδίας.

Εκτός από τους τερμίτες που απαντώνται ενδημικά στη φύση κάθε περιοχής, πολλά είδη έχουν μεταφερθεί ακούσια από τον άνθρωπο. Για παράδειγμα έχουν μεταφερθεί κατά λάθος με ξύλινα αντικείμενα, όπως κιβώτια αποστολής, ξυλεία σκαφών, ξυλεία και έπιπλα. Επειδή οι τερμίτες ξηρού ξύλου (Cryptotermes) ζουν σε μικρές αποικίες σε ξύλο και αντέχουν μεγάλες περιόδους ξηρασίας, μπορούν να επιβιώσουν σε ωριμασμένο ξύλο και έπιπλα και μπορούν εύκολα να μεταφερθούν σε μεγάλες αποστάσεις. Τα μέλη της οικογένειας Rhinotermitidae θέλουν υγρασία και δεν μπορούν να επιβιώσουν σε παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας. Το Coptotermes formosanus, που τους βρίσκουμε ευρέως στην Ιαπωνία, την Ταιβάν και τη Νότια Κίνα, έχει εισαχθεί πλέον στη Σρι Λάνκα (Κεϋλάνη), τα νησιά του Ειρηνικού, τη Νότια Αφρική, την Ανατολική Αφρική, τη Χαβάη, την Καλιφόρνια και τις νότιες Ηνωμένες Πολιτείες. Από την άλλη ο coptotermes formosanus είναι ιδιαίτερο είδος καθώς μπορεί να επιβιώσει χωρίς άμεση επαφή με το έδαφος, εφόσον υπάρχει πηγή υγρασίας. Στις ΗΠΑ διαπιστώθηκαν εκτεταμένες προσβολές στα ανώτερα τμήματα των κτιρίων και χρησιμοποιούσαν τις υδρορροές ως πηγή υγρασίας. Ένας άλλος τερμίτης ενδημικός στην Αμερικάνικη ήπειρο, ο Reticulitermes flavipes, βρέθηκε στα θερμοκήπια του Βασιλικού Παλατιού στο Schönbrunn, στη Βιέννη, και μάλιστα το είδος αναφέρθηκε και περιεγράφηκε σε αυτήν την τοποθεσία πριν ανακαλυφθεί καν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πιο συγκεκριμένα οι τερμίτες είχαν αποσταλεί από τη Βόρεια Αμερική μαζί με ξύλινα δοχεία που περιείχαν πιθανότατα διακοσμητικά φυτά.

Σημασία

Οι τερμίτες μπορεί να γίνουν πολύ μεγάλο πρόβλημα. Είναι καταστροφικοί επειδή τρώνε ξύλο και ξύλινα είδη. Προσβάλουν τα κτίρια μας. Συγκεκριμένα τρώνε κάσες πέργκολες, πόρτες, παράθυρα, ξύλινα πατώματα, στέγες, ξύλινα έπιπλα. Συνήθως όταν το αντιλαμβανόμαστε είναι είδη μεγάλη η ζημιά που έχουν προξενήσει, γιατί το αντιλαμβανόμαστε όταν πια έχουν κάνει πολύ μεγάλες ζημιές και η προσβολή είναι προχωρημένη και στο παραμικρό ακούμπημα του ξύλου μπαίνει το χέρι μας μέσα στο ξύλο και βυθίζεται. Αυτό είναι το πρώτο σύμπτωμα που θα παρατηρήσουμε. Επίσης μερικοί τερμίτες τρέφονται με ζωντανά φυτικά υλικά και μπορούν να γίνουν σοβαρό πρόβλημα των καλλιεργειών (περισσότερο στο εξωτερικό). Τέλος οι τερμίτες είναι ωφέλιμοι στο να βοηθούν τη μετατροπή της φυτικής κυτταρίνης σε ουσίες που μπορούν να ανακυκλωθούν στο οικοσύστημα για να υποστηρίξουν νέα ανάπτυξη.

Μόνο το 10% περίπου από τα 2.750 είναι σημαντικοί εχθροί και μας προκαλούν σοβαρές και δαπανηρές ζημιές. Έτσι για την αποτελεσματική καταπολέμηση τους, είναι απαραίτητο να προσδιοριστεί εάν είναι υπόγειος τερμίτης ή υγρού ξύλου. Ξερού ξύλου ή θεριστής. Ανάλογα με το είδος οι μέθοδοι θεραπείας διαφέρουν. Στην Ελλάδα κυριαρχεί ο υπόγειος τερμίτης και ακριβώς επειδή είναι υπόγειος και δεν τον βλέπουμε κυριαρχεί ο μύθος ότι δεν έχουμε τερμίτες στην Ελλάδα.

Οι υπόγειοι τερμίτες χρειάζονται την επαφή με την υγρασία του εδάφους και συνήθως φτάνουν στο ξύλο με τεχνητές κατασκευές, χωμάτινα σιφώνια ή μέσω των θεμελίων. Ο πιο έλεγχος των υπόγειων τερμιτών γίνεται με εφαρμογή περιμετρικά του προσβεβλημένου κτιρίου στο χώμα. Κατασκευαστικά  μια καλή πρακτική που μπορεί να αποτρέψει την αρχική είσοδο υπόγειων τερμιτών σε μια κατασκευή είναι η βάση των θεμελίων να είναι τσιμέντινη χωρίς ρωγμές και να σηκώνεται 20 εκατοστά πάνω από το έδαφος. Επίσης να μην υπάρχει ξύλο γύρω γύρω σε επαφή με τη βάση μας. 

Οι τερμίτες ξηρού ξύλου φωλιάζουν στο ξύλο με το οποίο τρέφονται και δεν εισβάλλουν στο κτίριο από το έδαφος. Επειδή οι αποικίες τους βρίσκονται εντός των ξύλων, είναι δύσκολο να ελεγχθούν. Προληπτικά η εισαγόμενη ξυλεία "βάφεται" με εντομοκτόνο φάρμακο. Ο υποκαπνισμός είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος για την εξάλειψη της προσβολής από τερμίτες ξηρού ξύλου. Μια άλλη μέθοδος είναι να γίνεται ένεση εντομοκτόνου στις μικρές τρύπες που ανοίγουν σε στοές μολυσμένου ξύλου.

Βιολογία του τερμίτη

Ο κύκλος ζωής του τερμίτη.

Η αποικία των τερμιτών, είναι μια εξαιρετικά οργανωμένη και ολοκληρωμένη μονάδα. Υπάρχει ένα σύστημα κάστας με καταμερισμό εργασίας που βασίζεται στη δομή, τη λειτουργία και τη συμπεριφορά των μελών της αποικίας. Οι κύριες κάστες στην αποικία είναι η αναπαραγωγική, οι στρατιώτες και οι εργάτες. Οι στρατιώτες και οι εργάτες είναι στείρα άτομα. Τα λειτουργικά αναπαραγωγικά είναι δύο τύπων, και αναφέρονται ως πρωτογενή και δευτερογενή ή συμπληρωματικά.

Οι μηχανισμοί που ελέγχουν τη διαφοροποίηση των τερμιτών σε κάστες δεν είναι πλήρως κατανοητοί. Είναι γνωστό ότι όλες οι νύμφες είναι γενετικά πανομοιότυπες κατά την εκκόλαψη και ότι όλες θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε οποιαδήποτε άτομο από τις τρεις μεγάλες κάστες.

Ο αριθμός των ατόμων σε κάθε κάστα σε μια αποικία είναι καθορισμένος. Υπάρχει ένα ζευγάρι αναπαραγωγικών και μια καθορισμένη αναλογία στρατιωτών προς εργάτες και νύμφες. Εάν χαθούν μέλη οποιασδήποτε κάστας, επιπλέον μέλη αυτής της κάστας αναπτύσσονται από νύμφες και αποκαθίσταται η ισορροπία. Αντίθετα, εάν συμβεί υπερπαραγωγή μιας κάστας, ο επιλεκτικός κανιβαλισμός αποκαθιστά την ισορροπία.

Οι φερομόνες και οι ορμόνες είναι χημικές ουσίες που παίζουν ρόλο στη διαφοροποίηση, την παραγωγή και τη ρύθμιση των καστών. Τόσο τα αναπαραγωγικά άτομα όσο και οι στρατιώτες εκκρίνουν μια φερομόνη (χημικό σήμα) που μεταδίδεται μέσω της κοινής χρήσης τροφής (τροφάλαξης) και του καλλωπισμού σε άλλα μέλη της αποικίας και αναστέλλετε γενικά η ανάπτυξη αναπαραγωγικών ατόμων ή στρατιωτών. Είναι αξιοθαύμαστο ότι αν για κάποιο λόγο διαταραχθεί η ισορροπία μιας κάστας της αποικίας, ορισμένες αδιαφοροποίητες νύμφες δεν λαμβάνουν το «μήνυμα φερομόνης» και έτσι εξελίσσονται σε αναπαραγωγικά άτομα ή στρατιώτες, αποκαθιστώντας έτσι την ισορροπία. Αυτή η θεωρία αναστολής έχει επιβεβαιωθεί από πειράματα. 

Οι φερομόνες δρουν για τον έλεγχο της διαφοροποίησης της κάστας, αλλά δεν είναι σαφές πώς λειτουργεί αυτός ο μηχανισμός. Στους τερμίτες, λοιπόν, οι ορμόνες όχι μόνο ελέγχουν τη μεταμόρφωση, όπως σε άλλα έντομα, αλλά μπορεί επίσης να παίζουν ρόλο στη διαφοροποίηση της κάστας.

Σχηματισμός και ανάπτυξη των αποικιών. 

Σμήνη
Μια νέα αποικία τερμιτών ιδρύεται με τη διασπορά φτερωτών ενηλίκων. Αυτά αναπτύσσουν μια νέα αποικία κάποιες εποχές του έτους, συνήθως άνοιξη. Αφού σχηματιστούν τα φτερωτά ενήλικα, ομαδοποιούνται σε ειδικούς θαλάμους κοντά στην επιφάνεια της φωλιάς για αρκετές ημέρες ή εβδομάδες. Η εμφάνιση και η πτήση των φτερωτών τερμιτών συνδέεται με την υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία σε συνδυασμό με υψηλή θερμοκρασία, κλιματικούς και εποχιακούς παράγοντες που ποικίλλουν ανάλογα με το είδος. Σε ορισμένα είδη μπορεί να εμφανιστεί μία εμφάνιση το χρόνο. σε άλλα μπορεί να υπάρχουν πολλές διαδοχικές πτήσεις.

Οι εργάτες προετοιμάζουν σήραγγες προς την επιφάνεια, ανοίγουν τρύπες εξόδου και κατασκευάζουν πλατφόρμες πριν από την εμφάνιση των φτερωτών αναπαραγωγικών τερμιτών. Κατά την ανάδυση, οι στρατιώτες φρουρούν τις τρύπες εξόδου, όχι μόνο για να αποτρέψουν την είσοδο των εχθρών αλλά και για να αποτρέψουν την επανείσοδο των φτερωτών τερμιτών στη φωλιά. Την ώρα της ανάδυσης οι τερμίτες, που συνήθως αποφεύγουν το φως, έλκονται από αυτό και πετούν έξω από τη φωλιά. Η πτητική τους ικανότητα δεν είναι μεγάλη και εκτός αν τα μεταφέρει ο άνεμος μακριά, πέφτουν συνήθως σε μια απόσταση μερικών εκατοντάδων μέτρων από την αρχική αποικία. Η πτήση, που τη λέμε γαμήλια πτήση ή πτήση ζευγαρώματος, είναι απλώς μια διασπορά των τερμιτών. Το ζευγάρωμα συμβαίνει μετά την πτήση. 

Λίγο μετά την προσγείωση των τερμιτών, τα φτερά τους πέφτουν. Στη συνέχεια ερωτοτοτροπούν, το θηλυκό ανασηκώνει την κοιλιά του και εκπέμπει μια φερομόνη, και το αρσενικό ακολουθεί στενά πίσω από το θηλυκό. Στη συνέχεια, το ζευγάρι αναζητά μια θέση για φωλιάς σε κάποια χαραμάδα ή σκάβει μια τρύπα στο ξύλο ή χώμα που έχει μαλακώσει από τη βροχή. Η σύζευξη γίνεται μετά την εγκατάσταση στον γαμήλιο θάλαμο. Κατά τη διάρκεια της σύζευξης, η οποία συμβαίνει κατά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ζωής του βασιλιά και της βασίλισσας, το σπέρμα μεταφέρεται και αποθηκεύεται στη σπερματοθήκη του θηλυκού. Δεδομένου ότι το αρσενικό δεν έχει εξωτερικό συζευκτικό όργανο, το σπέρμα απελευθερώνεται μέσω ενός μέσου πόρου στην κοιλιακή πλάκα.

Μετά τη σύζευξη γεννιέται η πρώτη παρτίδα αυγών, συνήθως λίγα σε αριθμό. Σε δύο έως πέντε χρόνια, καθώς ωριμάζει η αποικία, η ικανότητα ωοτοκίας της βασίλισσας αυξάνεται καθώς αναπτύσσονται οι ωοθήκες και το λίπος της και η κοιλιά της μεγαλώνει. Οι βασίλισσες σε καποιες οικογένειες τερμιτών (π.χ. Termitidae) μπορεί να έχουν μήκος 11 cm. Η βασίλισσα γίνεται κυριολεκτικά μια «μηχανή ωοτοκίας» και μπορεί να παράγει έως και 36.000 αυγά την ημέρα για πολλά χρόνια. Ο βασιλιάς έχει μήκος 1 έως 2 cm. Σε εύκρατες περιοχές όπως η Ελλάδα η ωοτοκία σταματά τελείως ή επιβραδύνεται αρκετά κατά τους χειμερινούς μήνες, ενώ στα τροπικά μέρη συνεχίζεται όλο το χρόνο.

Οι πρώτες νεαρές νύμφες εξελίσσονται σε εργάτες και στρατιώτες. Μόνο αφού ωριμάσουν οι αποικίες αναπτύσσονται φτερωτά ενήλικα αναπαραγωγικά. Κατά τα αρχικά στάδια του σχηματισμού αποικιών, τα αναπαραγωγικά άτομα που αναπτύσσονται τρέφουν τα μικρά και φροντίζουν τη φωλιά. Ωστόσο, καθώς μεγαλώνει η αποικία, οι νεαρές νύμφες εκτελούν αυτά τα καθήκοντα.

Τα πιο πρωτόγονα είδη τερμιτών έχουν μικρές αποικίες που περιέχουν μερικές εκατοντάδες έως χιλιάδες άτομα. Τα πιο εξελιγμένα είδη (π.χ. Rhinotermitidae, Termitidae) έχουν αποικίες που μπορεί να αριθμούν από χιλιάδες έως εκατομμύρια άτομα, με όλα τα μέλη να προέρχονται από το μοναδικό αναπαραγωγικό ζεύγος. Οι εργάτες και οι στρατιώτες μπορούν να ζήσουν από δύο έως και πέντε χρόνια. Ο βασιλιάς και η βασίλισσα στις ανώτερες οικογένειες τερμιτών μπορεί να ζήσουν από 60 έως και 70 χρόνια. Ολόκληρη η αποικία μπορεί να υπάρχει για πάρα πολλά χρόνια σε είδη που αντικαθιστούν τον κύριο βασιλιά και τη βασίλισσα με δευτερεύοντα αναπαραγωγικά.

Άλλες μέθοδοι αποικισμού
Μερικές φορές νέες αποικίες σχηματίζονται με διαίρεση ή τυχαίο διαχωρισμό μέρους μιας αποικίας από μια αρχική φωλιά. Όταν συμβαίνει αυτό, τα συμπληρωματικά αναπαραγωγικά αναλαμβάνουν ως το αναπαραγωγικό ζεύγος. Μια άλλη μέθοδος σχηματισμού αποικιών είναι ο κοινωνικός κατακερματισμός. Σε αυτήν την περίπτωση, οι εργάτες, οι στρατιώτες και οι νύμφες μεταναστεύουν σε μια νέα θέση φωλιά και αυτό το κομμάτι της αρχικής αποικίας αναπτύσσει συμπληρωματικά αναπαραγωγικά άτομα. 

Φωλιές

Εσωτερικά χαρακτηριστικά

Δεδομένου ότι οι τερμίτες έχουν μαλακή επιδερμίδα και αποξηραίνεται εύκολα, ζουν σε φωλιές που είναι ζεστές, υγρές, σκοτεινές και απομονωμένες από το εξωτερικό περιβάλλον. Τις φωλιές κατασκευάζουν οι εργάτες. Η υψηλή σχετική υγρασία στο εσωτερικό της φωλιάς (90 έως 99 τοις εκατό) πιθανώς διατηρείται εν μέρει από την παραγωγή νερού που προκύπτει από τις μεταβολικές διεργασίες των τερμιτών. Η θερμοκρασία μέσα στη φωλιά είναι υψηλότερη από αυτή του εξωτερικού περιβάλλοντος. Εκτός από τις κατάλληλες συνθήκες να ζουν, η φωλιά παρέχει καταφύγιο και προστασία από τα αρπακτικά.

Φιλοξενούν στη κοιλιά τους αναερόβια πρωτόζωα απαραίτητα για την πέψη της κυτταρίνης τα οποία δεν μπορούν να ανεχθούν υψηλές συγκεντρώσεις οξυγόνου. Έτσι οι τερμίτες έχουν αναπτύξει μια ανοχή σε υψηλές συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα. Ωστόσο, ο αερισμός της φωλιάς είναι απαραίτητος και διευκολύνεται από την αρχιτεκτονική της φωλιάς. 

Τύποι φωλιών

Η οικογένεια Kalotermitidae και η υποοικογένεια Termopsinae (οικογένεια Hodotermitidae) φτιάχνουν τις φωλιές τους στο ξύλο με το οποίο τρέφονται. Αυτοί οι τερμίτες σκάβουν ακανόνιστα δίκτυα στοών χωρίς εξωτερικά ανοίγματα εισόδους, εκτός από τα προσωρινά που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια του σμήνος. Οι στοές φωλιών έχουν χωρίσματα από κόπρανα και είναι επενδεδυμένα με γύψο από κόπρανα. Οι Kalotermitidae ζουν στα κλαδιά των δέντρων. Παραδείγματα είναι το Neotermes tectonae, το οποίο προσβάλει τα δέντρα τικ στην Ιάβα, από το οποίο φτιάχνουμε ξύλινα πατώματα. Ο Cryptotermes, που τρυπάει δέντρα και έπιπλα σε διάφορα μέρη του κόσμου. Οι Termopsinae ζουν σε υγρούς σάπιους κορμούς. Αν και οι αληθινοί κάτοικοι του ξύλου δεν εισβάλλουν ποτέ στο έδαφος και οι φωλιές τους δεν έχουν εδαφικές συνδέσεις, όλοι οι άλλοι τερμίτες είναι βασικά υπόγειοι, χτίζοντας τις φωλιές τους είτε στο έδαφος είτε με εδαφικές συνδέσεις που οδηγούν σε τροφή μακριά από τη φωλιά μέσω χωμάτινων σιφωνιών. 

Πολλά είδη Rhinotermitidae χτίζουν φωλιές σε ξύλο που είναι θαμμένο σε υγρό έδαφος και από το οποίο ένα διάχυτο δίκτυο σηράγγων προς πηγές τροφίμων μπορεί να διακλαδώνεται πάνω ή κάτω από το έδαφος με τη μορφή καλυμμένων διαδρόμων. Άλλοι τερμίτες χτίζουν μια υπόγεια φωλιά με πολλούς θαλάμους και ένα δίκτυο στοών.

Πολλοί τερμίτες χτίζουν διακριτές και συγκεντρωμένες φωλιές. Μερικές φωλιές υψώνονται εν μέρει πάνω από το έδαφος ως τύμβοι ή λόφοι, ενώ άλλες είναι εντελώς υπόγειες ή δενδρώδεις. Ακαθαρσίες, σωματίδια λεπτού πηλού ή μασημένο ξύλο κολλημένο μαζί με σάλιο ή περιττώματα χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των φωλιών. 

Οι δενδρώδεις φωλιές είναι ωοειδείς κατασκευές χτισμένες σαν από «χαρτόνι» (μείγμα κοπράνων και θραυσμάτων ξύλου). Το χαρτόνι μπορεί να είναι εύθραυστο ή πολύ σκληρό. Το εσωτερικό μιας δενδρόβιας φωλιάς αποτελείται από οριζόντια στρώματα κελιών, με τη βασίλισσα να καταλαμβάνει ένα ειδικό διαμέρισμα κοντά στο κέντρο. Οι φωλιές διατηρούν πάντα συνδέσεις με το έδαφος μέσω διαδρόμων.

Οι μεγάλοι τύμβοι τερμιτών, που αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα στις τροπικές περιοχές, μπορεί να είναι θολωτοί ή κωνικοί. Ορισμένοι έχουν καμινάδες και σχηματίζουν κορυφές. Διαμήκεις και οριζόντιοι θάλαμοι και στοές αποτελούν το εσωτερικό. Γενικά το εξωτερικό τοίχωμα είναι κατασκευασμένο από σκληρό χώμα, διαφορετικό από το εσωτερικό τμήμα, το οποίο αποτελείται από μαλακότερο υλικό. Στη βόρεια Αυστραλία, ο Amitermes meridionalis κατασκευάζει σφηνοειδείς αναχώματα που έχουν ύψος 3 έως 4 μέτρα, πλάτος 2,5 μέτρα και πάχος 1 μέτρο διάμετρο στη βάση . Ο μακρύς άξονας κατευθύνεται πάντα Βορράς-Νότου και η ευρεία πλευρά είναι στραμμένη προς ανατολή-δύση, ένας προσανατολισμός που πιθανώς λειτουργεί για να βοηθήσει στη ρύθμιση της θερμοκρασίας. Για αυτό και τον τύμβο τον λένε πυξίδα. Θεαματικοί τύμβοι χτίζονται από τερμίτες που αναπτύσσουν μύκητες στην Ιμαλάια και την Αφρική. Οι σωροί ορισμένων αφρικανικών ειδών Macrotermes φτάνουν σε ύψος 8 έως 9 μέτρα και έχουν κορυφές, καμινάδες και κορυφογραμμές στα εξωτερικά τους τοιχώματα. Τέτοιοι τύμβοι είναι κατασκευασμένοι από λεπτά σωματίδια πηλού κολλημένα μεταξύ τους με σάλιο για να σχηματίσουν μια εξαιρετικά σκληρή ουσία. Στο εσωτερικό των αναχωμάτων υπάρχουν δομές που μοιάζουν με κηρήθρα πάνω στις οποίες αναπτύσσεται ο μύκητας.

Σε πολλές φωλιές τερμιτών φιλοξενούνται διάφορα άλλα ασπόνδυλα (π.χ. σκαθάρια, μύγες, ζωύφια, κάμπιες, χιλιόποδες). Μερικά είδη είναι τερμιτόφιλα, και δεν μπορούν να επιβιώσουν μακρυά από τους τερμίτες . Αυτά είναι συγκεκριμένα είδη. Μερικά σκαθάρια και μύγες έχουν αναπτύξει αδένες που εκκρίνουν ουσίες που έλκουν τους τερμίτες. Η φωλιά των τερμιτών, επειδή παρέχει καταφύγιο και ζεστασιά, μπορεί επίσης να καταλαμβάνεται από σαύρες, φίδια, σκορπιούς και κάποια πουλιά.

Μερικοί τερμίτες, γνωστοί ως άγονα είδη, ζουν μόνο σε σχέση με άλλα είδη τερμιτών. Παραδείγματα τέτοιων υποχρεωτικών σχέσεων είναι τα είδη Ahamitermes και Incolitermes, τα οποία ζουν μόνο στις φωλιές των αναχωμάτων ορισμένων ειδών Coptotermes. Τα άγρια είδη τρέφονται στο εσωτερικό χαρτόνι της φωλιάς του οικοδεσπότη. Τα incolitermes, ωστόσο, εξαρτώνται από το είδος του ξενιστή όχι μόνο για τροφή αλλά αναδύονται και μαζί από τις φωλιές τις εποχές της αναπαραγωγής. Κανονικά, διαφορετικά είδη τερμιτών είναι εχθρικά μεταξύ τους και οι τερμίτες-ξενιστές μπορεί να επιτεθούν σε αδιάκριτους επισκέπτες εάν σπάσουν τα χωρίσματα μεταξύ των στοών αλλά υπάρχουν περιπτώσεις τέτοιας ανεκτικότητας.

Μορφή και λειτουργία

Οι κάστες και οι ρόλοι τους

Αναπαραγωγικά
Τα κύρια αναπαραγωγικά σε μια αποικία τερμιτών είναι συνήθως το βασιλικό ζευγάρι, ένας βασιλιάς και μια βασίλισσα. Έχουν αναπτυχθεί από φτερωτοί τερμίτες που έχουν πετάξει μακριά από την αρχική αποικία. Επειδή έχουν περάσει χρόνο εκτός της αποικίας κατά την πτήση του ζευγαρώματος, έχουν σκληρά χρωματισμένα σώματα και μεγάλα σύνθετα μάτια. Τα αναπαραγωγικά όργανα έχουν πολλές σημαντικές λειτουργίες: αναπαραγωγή, διασπορά και σχηματισμό αποικιών. Επιπλέον, κατά τα αρχικά στάδια του σχηματισμού αποικιών, τα πρωτεύοντα αναπαραγωγικά εκτελούν καθήκοντα που αναλαμβάνονται αργότερα από την εργατική κάστα (π.χ. κατασκευή φωλιών, καθαρισμός σπιτιού, φροντίδα νέων).

Εάν ο βασιλιάς ή η βασίλισσα πεθάνει, αντικαθίστανται από πολλά συμπληρωματικά αναπαραγωγικά που είναι αδύνατα

Εάν ο βασιλιάς ή η βασίλισσα πεθάνει, αντικαθίστανται από άλλα συμπληρωματικά αναπαραγωγικά που είναι ελαφρώς χρωματισμένα και έχουν είτε κοντά πτερύγια είτε καθόλου και ασθενή σύνθετα μάτια. Αυτά τα δευτερεύοντα αναπαραγωγικά, τα οποία αναπτύσσονται από νύμφες και μπορούν να ονομαστούν νεοτονικά, κανονικά δεν υπάρχουν σε μια αποικία όσο τα κύρια αναπαραγωγικά άτομα παραμένουν υγιή. Εάν χαθεί ένα πρωτογενές αναπαραγωγικό άτομο, ένα νεοτενικό επιτυγχάνει σεξουαλική ωριμότητα χωρίς να φτάσει στο στάδιο του φτερωτού ενηλίκου που έχει φύγει από τη φωλιά.

Εργάτες και στρατιώτες
Οι στείρες κάστες είναι οι εργάτες και οι στρατιώτες. Και οι δύο είναι χωρίς φτερά και συνήθως δεν έχουν μάτια. Αν και αυτά μπορεί να είναι είτε αρσενικά είτε θηλυκά, δεν έχουν πλήρως ανεπτυγμένα αναπαραγωγικά όργανα. Σε ορισμένα είδη οι εργάτες και οι στρατιώτες είναι δίμορφοι (δύο μεγεθών), με τα μεγαλύτερα άτομα να ονομάζονται κύριοι στρατιώτες ή εργάτες και τα μικρότερα να ονομάζονται ανήλικοι στρατιώτες ή εργάτες. Τα περισσότερα είδη τερμιτών έχουν κάστες και στρατιώτες και εργάτες.

Η εργατική κάστα περιέχει συνήθως τον μεγαλύτερο αριθμό ατόμων σε μια αποικία. Οι εργαζόμενοι έχουν χλωμό χρώμα, απαλό σώμα και έχουν σκληρές γνάθους και στοματικά μέρη προσαρμοσμένα για μάσηση. Ταΐζουν όλα τα άλλα μέλη της αποικίας (αναπαραγωγικά, στρατιώτες και νεαρά άτομα), συλλέγουν τρόφιμα, περιποιούνται άλλα μέλη της αποικίας και κατασκευάζουν και επισκευάζουν τη φωλιά. Η εργατική κάστα είναι υπεύθυνη για την ευρεία καταστροφή που προκαλούν οι τερμίτες. Σε ορισμένες πρωτόγονες οικογένειες τερμιτών απουσιάζει μια αληθινή εργατική κάστα και οι λειτουργίες της εκτελούνται από ανώριμα άτομα που ονομάζονται ψευδο-εργάτες.

Η πρωταρχική λειτουργία της κάστας των στρατιωτών είναι η άμυνα. Δεδομένου ότι οι περισσότεροι στρατιώτες τερμιτών είναι τυφλοί, πιθανώς εντοπίζουν τους εχθρούς με απτικά και χημικά μέσα. Ο τυπικός στρατιώτης τερμιτών έχει μεγάλο, σκούρο, σκληρό κεφάλι. Οι μακριές ισχυρές σιαγόνες του (γνάθια). Το κεφάλι και η κάτω γνάθος χρησιμοποιούνται για την άμυνα της αποικίας ενάντια σε αρπακτικά, συνήθως μυρμήγκια. Ο επιτιθέμενος στρατιώτης κάνει γρήγορες κινήσεις, ανοίγοντας και κλείνοντας τις κάτω γνάθους του σε μια ψαλιδωτή κίνηση που μπορεί να αποκεφαλίσει, να διαμελίσει, ή να πιάσει έναν εχθρό. Σε μερικούς στρατιώτες (π.χ. Capritermes) οι κάτω γνάθοι είναι ασύμμετρου τύπου σπασίματος, με την αριστερή κάτω γνάθο κυρτή και τη δεξιά σα λεπίδα. Μερικοί στρατιώτες (π.χ. Κρυπτοτέρμες) χρησιμοποιούν τα κεφάλια τους για να βουλώσουν τις οπές εισόδου των φωλιών.

Οι ανώτεροι τερμίτες (Termitidae) μπορεί να συμπληρώσουν την άμυνα τους με χημικούς μηχανισμούς που χρησιμοποιούν και παράγουν κολλώδη, πιθανώς τοξικά, υγρά που εκκρίνονται είτε από τους σιελογόνους είτε από τους μετωπιαίους αδένες. Το υπόλευκο ή καφέ υγρό γίνεται ελαστικό μετά την έκθεση στον αέρα και μπλέκει τους εχθρούς. Ο μετωπιαίος αδένας ορισμένων τερμιτών (π.χ. Coptotermes και Rhinotermes) καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα της κοιλιακής κοιλότητας και οδηγεί μέσω ενός μετωπιαίου πόρου στο μέτωπο (fontanelle), μέσω του οποίου εκτοξεύεται το υγρό. Το υγρό από τον μετωπιαίο πόρο του στρατιώτη του Ρινοτέρμη ρέει από μια αυλάκωση προς την τριχωτή άκρη του, όπου εξατμίζεται ως απωθητικό αέριο.

Οι κάτω γνάθοι των στρατιωτών που εξασκούν αποκλειστικά χημική άμυνα (Nasutitermitinae) είναι μικροί σε μέγεθος και ουσιαστικά είναι μη λειτουργικές. Σε αυτά, το κεφάλι έχει επιμηκυνθεί σε ένα μακρύ ρύγχος και ο μετωπιαίος αδένας, ο οποίος καταλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος του κεφαλιού, ανοίγει στο τέλος του ρύγχους. Αυτοί οι στρατιώτες μπορούν να ρίξουν με ακρίβεια ένα διαυγές, κολλώδες, ρητινώδες υγρό για πολλά εκατοστά. Μερικά γένη επίσης δεν διαθέτουν κάστα στρατιωτών και οι μηχανισμοί άμυνας σε αυτές τις ομάδες δεν είναι γνωστοί.

 

Θρέψη

Κυτταρίνη
Η τροφή των τερμιτών είναι κυρίως η κυτταρίνη, η οποία λαμβάνεται από το ξύλο, το γρασίδι,  τα φύλλα, τον χούμο, τη κοπριά φυτοφάγων ζώων και υλικά φυτικής προέλευσης (π.χ. χαρτί, χαρτόνι, βαμβάκι). Οι περισσότεροι κατώτεροι τερμίτες και πολλοί ανώτεροι τρέφονται με ξύλο που είναι είτε υγιές είτε μερικώς αποσυντιθέμενο. Μερικοί τερμίτες, γνωστοί ως τροφοσυλλέκτες ή τρυγητές, συλλέγουν και τρώνε γρασίδι, φύλλα και άχυρο. Πολλοί ανώτεροι τερμίτες (οικογένεια Termitidae) είναι humivores, ή αποκλειστικά χουμοφάγοι.

Όπως και άλλα κοινωνικά έντομα, δεν τρέφονται απευθείας όλα τα μέλη μιας αποικίας τερμιτών. Τα αναπαραγωγικά άτομα, οι στρατιώτες και οι νεαρές νύμφες δεν μπορούν να τραφούν απευθείας και τα τρέφουν οι εργάτες. Οι εργάτες ή σε οικογένειες χωρίς εργάτες, οι μεγαλύτερες νύμφες, τρέφονται για ολόκληρη την αποικία και μεταφέρουν το φαΐ στις εξαρτημένες κάστες. Η τροφή που μεταφέρεται από το στόμα μπορεί να αποτελείται είτε από μασημένο ξύλο και σάλιο σαν πάστα είτε από διαυγές υγρό. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται σε όλες τις οικογένειες τερμιτών. 

Η πέψη της κυτταρίνης στις κατώτερες οικογένειες τερμιτών εξαρτάται από τα συμβιωτικά πρωτόζωα, αυτά είναι αναερόβια (χωρίς οξυγόνο) και ζουν στο έντερο των τερμιτών και εκκρίνουν ένζυμα (κυτταράση και σελλοβιάση) που διασπούν την κυτταρίνη σε απλό σάκχαρο (γλυκόζη) και οξικό οξύ. Οι τερμίτες εξαρτώνται εξ ολοκλήρου από πρωτόζωα για την διάσπαση της κυτταρίνης και θα λιμοκτονούσαν χωρίς αυτούς. Οι νεοεκκολαφθείσες νύμφες αποκτούν πρωτόζωα από παλαιότερους, μολυσμένους τερμίτες κατά τη διάρκεια της σίτισης. Είναι πιθανό ότι η αναγκαιότητα μεταφοράς πρωτοζώων ευθύνεται για την εξέλιξη της κοινωνίας των τερμιτών.

Οι ανώτεροι τερμίτες στερούνται συμβιωτικών πρωτόζωων και μόνο βακτήρια υπάρχουν στο έντερο. Η πέψη μπορεί να συμβεί με τη βοήθεια ενζύμων βακτηριακής κυτταράσης και σελοβιάσης, αλλά σε ορισμένα είδη οι ίδιοι οι τερμίτες μπορεί να εκκρίνουν τα ένζυμα.

Εκτός από την κυτταρίνη, οι τερμίτες απαιτούν βιταμίνες και αζωτούχες τροφές που τις βρίσκουν από μύκητες. Οι μύκητες επίσης βοηθούν τους τερμίτες να διασπάσουν το ξύλο σε συστατικά που χωνεύονται εύκολα.

Κήποι με μύκητες
Οι Macrotermitinae (οικογένεια Termitidae) καλλιεργούν συμβιωτικούς μύκητες (Termitomyces). Οι τερμίτες κατασκευάζουν σπογγώδεις «κήπους με μύκητες», ή κατασκευές σα χτένες. Το άζωτο εκτός από τους μύκητες το βρίσκουν και μέσα από τον ελεγχόμενο κανιβαλισμό. Οι τερμίτες καταναλώνουν εκδύσεις αλλά και νεκρά, τραυματισμένα ή ακόμα και πλεονάζοντα μέλη της αποικίας.

 

Επικοινωνία

Μεταξύ των μελών μιας αποικίας τερμιτών υπάρχει συνεχής ανταλλαγή πληροφοριών, όπως ο συναγερμός και η ειδοποίηση, η ένδειξη κατεύθυνσης και υποδείξεις παρουσίας πηγής τροφής. Μεταξύ των αναπαραγωγικών ερωτικό κάλεσμα και σύζευξης. Οι πληροφορίες μεταδίδονται κυρίως με δονήσεις, φυσική επαφή και χημικά σήματα (π.χ. οσμή). Οι οπτικές ενδείξεις δεν βοηθούν στο εσωτερικό της σκοτεινής αποικίας.

Πολλά είδη τερμιτών αφήνουν τις φωλιές τους για να αναζητήσουν τροφή. Εργάτες (ή παλαιότερες νύμφες) και στρατιώτες βαδίζουν σε σειρά κατά μήκος του εδάφους και μεταφέρουν γρασίδι, πευκοβελόνες και σπόρους για αποθήκευση στη φωλιά. Το μονοπάτι αναζήτησης τροφής μεταξύ της φωλιάς και της πηγής τροφής μπορεί να υποδεικνύεται από εναποθέσεις περιττωμάτων, καλυμμένους διαδρόμους πάνω από το μονοπάτι ή φερομόνες που εκκρίνονται από έναν στερνικό αδένα καθώς ο τερμίτης σέρνει την κοιλιά του κατά μήκος του εδάφους. Η οσμή της φερομόνης ανιχνεύεται από άλλους τερμίτες μέσω των οσφρητικών υποδοχέων.

Οι τερμίτες επικοινωνούν έναν συναγερμό με δονήσεις, οσμή και φυσική επαφή. Οι ανήσυχοι τερμίτες μπορεί να χτυπήσουν τα κεφάλια τους στο έδαφος, να τρέμουν και να τραντάζονται ή να τρέχουν με ζιγκ-ζαγκ, προσκρούοντας σε άλλα άτομα. Αν και οι κάθετες κινήσεις του κεφαλιού παράγουν κροτάλισμα ήχους που ακούγονται και στο ανθρώπινο αυτί, οι τερμίτες δεν μπορούν να ακούσουν τους αερομεταφερόμενους ήχους. Είναι η δόνηση του υποστρώματος που αισθάνονται μέσω των δονητικών υποδοχέων που βρίσκονται στα πόδια τους. Οι κινήσεις ζιγκ-ζαγκ και οι οριζόντιες σπασμωδικές κινήσεις επικοινωνούν συναγερμό δια της επαφής. Καθώς ένας ανήσυχος τερμίτης προσκρούει σε άλλους τερμίτες, ανησυχούν και αυτοί επίσης. Κατά τη διάρκεια αυτού του τρεξίματος, ο ανήσυχος τερμίτης αφήνει μια μυρωδιά φερομόνης και επικοινωνεί την κατεύθυνση του κινδύνου και καλεί τους στρατιώτες.

 

Εξέλιξη και ταξινόμηση

Οι τερμίτες σχετίζονται με τις κατσαρίδες και πιθανώς έχουν εξελιχθεί από έναν πρωτόγονο πρόγονο που μοιάζει με κατσαρίδα. Η πιο πρωτόγονη ζωντανή κατσαρίδα, ο υποκοινωνικός, ξυλοφάγος Cryptocercus punctulatus, που ζει σε σάπια κορμούς, έχει συγγένειες με τους τερμίτες. Ο Cryptocercus φιλοξενεί συμβιωτικά πρωτόζωα, που χωνεύουν την κυτταρίνη, του ίδιου γένους με αυτά που βρίσκονται στο οπίσθιο έντερο των πρωτόγονων τερμιτών. Τα γεννητικά όργανα και ορισμένες εσωτερικές δομές του Cryptocercus έχουν βασικές ανατομικές ομοιότητες με εκείνες του πιο πρωτόγονου τερμίτη Mastotermes darwiniensis, από την Αυστραλία. Το Mastotermes έχει περαιτέρω συγγένειες με άλλες κατσαρίδες: το πίσω φτερό του έχει διπλωμένο πρωκτικό λοβό και τα αυγά του δεν γεννιούνται μεμονωμένα όπως αυτά των άλλων τερμιτών, αλλά σε ομάδες που συγκρατούνται από ένα ζελατινώδες υλικό που μοιάζει με την κάψα των κατσαρίδων.

Τα στοιχεία της σχέσης με τις πρωτόγονες κατσαρίδες υποδηλώνουν ότι οι τερμίτες εξελίχθηκαν στην Ύστερο Πέρμιο (περίπου 250.000.000 χρόνια πριν), αν και οι γνωστοί απολιθωμένοι τερμίτες χρονολογούνται μόνο από την Πρώιμη Κρητιδική (περίπου 130.000.000 χρόνια πριν). Το κοινωνικό σύστημα των τερμιτών μπορεί να είναι παλαιότερο από οποιαδήποτε άλλη κοινωνία στη Γη. Να επισημανθεί ότι τα κοινωνικά συστήματα των μυρμηγκιών υπολογίζεται ότι είναι μόλις 100.000.000 ετών.

 

Ταξινόμηση

Οι τερμίτες της τάξης των Ισόπτερων είναι έντομα μικρού έως μεσαίου μεγέθους που ζουν σε κοινωνικές ομάδες ή αποικίες και χαρακτηρίζονται από το εξαιρετικά ανεπτυγμένο σύστημα καστών τους. Τα στοματικά μέρη είναι κατάλληλα για μάσημα. Οι κεραίες είναι μονόμορφες (σαν χάντρες) ή νηματώδεις (νηματοειδείς). Τα ισόπτερα είναι έντομα με πολύ μαλακό σώμα, συνήθως ανοιχτόχρωμο. Οι δομές του κεφαλιού και η παρουσία ή η απουσία μεμονωμένων μελών κάστας χρησιμοποιούνται για τη διάκριση των οικογενειών τερμιτών.

Οι τερμίτες, αν και συχνά ονομάζονται λευκά μυρμήγκια, διαφέρουν από τα υμενόπτερα (μέλισσες, μυρμήγκια και σφήκες) σε αρκετά σημεία. Οι τερμίτες έχουν ημιμεταβολική (σταδιακή) μεταμόρφωση και διέρχονται από μια σειρά νυμφικών σταδίων. Τα υμενόπτερα έχουν την πιο κοινή ολομεταβολική μεταμόρφωση, με διακριτά στάδια προνύμφης, νύμφης και ενηλίκου. Οι κοινωνικές κάστες τερμιτών (αναπαραγωγικοί, στείροι εργαζόμενοι και στείροι στρατιώτες) συνήθως περιέχουν μέλη και των δύο φύλων σε ίσους αριθμούς, και τόσο τα αρσενικά όσο και τα θηλυκά αναπτύσσονται από γονιμοποιημένα ωάρια. Στην αποικία των υμενοπτέρων, ωστόσο, οι στείρες κάστες περιέχουν μόνο θηλυκά, με στείρα και αναπαραγωγικά θηλυκά να αναπτύσσονται από γονιμοποιημένα ωάρια. Τα αναπαραγωγικά αρσενικά αναπτύσσονται με παρθενογένεση από μη γονιμοποιημένα ωάρια. Ο θώρακας στους τερμίτες ενώνεται με την κοιλιά, χωρίς τη «μέση» που χαρακτηρίζει τις μέλισσες, τα μυρμήγκια και τις σφήκες. Οι τερμίτες έχουν δύο ζεύγη μεμβρανωδών πτερύγων, σχεδόν ίσων σε μέγεθος, που σπάνε κατά μήκος ενός ράμματος όταν αποβάλλονται, αφήνοντας μόνο τη βάση του φτερού, προσκολλημένη στον θώρακα. Αυτό είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό των ισόπτερων.

Πως ξέρω ότι έχω τερμίτες;

 

Το πρώτο βήμα στην πρόληψη είναι να είστε σε επιφυλακή και να είστε υποψιασμένοι. Οι τερμίτες σπάνια αναδύονται από το χώμα, και φτάνουν στις πηγές τροφής μέσω χωμάτινων σηράγγων που φτιάχνουν τα σιφώνια. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι έχουν τερμίτες μέχρι να δουν ένα σμήνος ή να αντιμετωπίσουν μια μεγάλη ζημιά. Μερικοί τρόποι να ανακαλύψετε εάν έχετε τερμίτες παρατίθενται παρακάτω:

Εξετάστε τα ξύλα για κούφια σημεία με κατσαβίδι ή το δάχτυλο.
Αναγνωρίστε ότι πρόκειται για τερμίτες και όχι μυρμήγκια. 
Τα φτερωτά μυρμήγκια έχουν τα μπροστινά φτερά μακρύτερα από τα πίσω φτερά και οι κεραίες τους ειναι λυγισμένες σε γωνία ενενήντα μοιρών. Στους τερμίτες τα φτερά είναι περίπου ίσα σε μήκος και οι κεραίες είναι ευθείες. Όταν δεν τα δούμε ως φτερωτά το σώμα των τερμιτών μοιάζει μονοκόμματο σα να μην έχει λαιμό και είναι άχρωμο, υποκίτρινο.

Η πιο κοινός τερμιτης στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες είναι ο υπόγειος τερμίτης. Άλλοι, λιγότερο συνηθισμένοι, τύποι τερμιτών περιλαμβάνουν τον τερμίτη ξηρής ξυλείας και τον διεισδυτικό τερμίτη.

 

Πως να αποτρέψω την προσβολή από τερμίτες.

 

Αν και τα περισσότερα σπίτια στην Ελλάδα είναι μπέτινα με τούβλα και δεν έχουν θέμα με τερμίτες στη περίπτωση των ξύλινων λειωμένων σπιτιών. Η στη περίπτωση στέγης υπάρχει πρόβλημα με τερμίτες. Όταν πρόκειται για ξύλινο σπίτι φτιάξτε μια βάση από σκυρόδεμα και αφήστε απόσταση μεταξύ του εδάφους και της ξυλείας. Καλύψτε τις εκτεθειμένες ξύλινες επιφάνειες με στεγανωτικό ή μέταλλο.

Μετά την κατασκευή, διατηρήστε το χώμα γύρω από τα θεμέλιο στεγνά. 
Στοκάρετε τυχόν ρωγμές στα τσιμέντα που μπορεί να οδηγούν στα ξύλινα τοιχώματα. 
Διορθώστε αμέσως τις διαρροές. Διατηρήστε τις οπές εξαερισμού των τοιχωμάτων καθαρές.
Μη φυτέψετε τα δέντρα και τους θάμνους κοντά στο κτίριο και να μην ακουμπούν στα ξύλα.
Μην στοιβάζετε και μην αποθηκεύετε καυσόξυλα ή υπολείμματα ξύλου δίπλα στο σπίτι.
Επιθεωρήστε περιοδικά για να βεβαιωθείτε ότι δεν δημιουργούνται αποικίες τερμιτών.

Τύποι θεραπείας για τερμίτες. Απεντόμωση για τερμίτες.

 

Μη χημικοί προληπτικοί τρόποι
Μερικοί τρόποι για να κρατήσετε μακριά τους τερμίτες και δεν περιλαμβάνουν την εφαρμογή εντομοκτόνων. Προληπτικά τοποθέτηση φυσικού εμποδίου, που συνήθως ενσωματώνεται κατά την κατασκευή.
Τα χαλύβδινα πλέγματα περιμετρικά στο χώμα και η άμμος συγκεκριμένων μεγεθών έχουν αποδειχθεί ότι λειτουργούν αποτελεσματικά ως φυσικά εμπόδια. Οι παράγοντες βιολογικού ελέγχου όπως νηματώδεις και μύκητες έχουν φέρει κάποια επιτυχία, 

Χημικοί τρόποι
Για την απεντόμωση τερμίτη υπάρχουν τα λεγόμενα τερμιτοκτόνα. Η εφαρμογή τερμιτοκτόνου μπορεί να πραγματοποιηθεί σωστά μόνο από εκπαιδευμένο επαγγελματία διαχείρισης παρασίτων. Οι εγκεκριμένες θεραπείες περιλαμβάνουν:

Τερμιτοκτόνα που εφαρμόζονται στο έδαφος.
Δολώματα τερμιτών.
Οικοδομικά υλικά εμποτισμένα με τερμιτοκτόνα.
Επεξεργασία ξύλου.

Εφαρμογή τερμιτοκτόνων.
Οι εφαρμογές των τερμιτοκτόνων πρέπει να γίνουν κατάλληλα και σύμφωνα με τις οδηγίες διότι αυτές οι θεραπείες μπορεί να προκαλέσουν δηλητηρίαση του σπιτιού. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να απευθύνεστε σε ευσυνείδητους επαγγελματίες διαχείρισης παρασίτων που έχει άδεια, εκπαίδευση και λαμβάνουν τις κατάλληλες προφυλάξεις. 

Δολώματα τερμιτών
Τα τελευταία χρόνια, έχουν εισαχθεί αρκετά συστήματα δολωμάτων που συμβάλλουν στον έλεγχο και τη μείωση της συνολικής χρήσης εντομοκτόνων και των επιπτώσεων τους στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Αυτά τα συστήματα βασίζονται σε δολώματα κυτταρίνης που περιέχουν ένα εντομοκτόνο βραδείας δράσης.

Επεξεργασία ξύλου
Χρησιμοποιούνται σπρέι που εφαρμόζονται στα ξύλα πριν την κατασκευή νέων σπιτιών για την προστασία του ξύλου.

Πως να αντιμετωπίσετε μια προσβολή τερμιτών.

Επιλέξτε μια εταιρεία απεντομώσεων. Οι εταιρείες που προσφέρουν υπηρεσίες τερμιτών πρέπει να έχουν άδεια από το ΥΠΑΑΤ. 
Η αδειοδοτημένη εταιρεία πρέπει να εφαρμόσει τα φάρμακα σύμφωνα με τις οδηγίες της ετικέτας. Η ετικέτα λέει ακριβώς πώς θα χρησιμοποιηθεί το προϊόν και παρέχει πληροφορίες για πιθανούς κινδύνους. 

Λάβετε υπόψη το πόσο σύντομα μπορείτε να επιστρέψετε στην κατοικία που υποβάλλεται σε θεραπεία.
Ο χρόνος που απαιτείται για να κατοικηθεί εκ νέου η κατοικία διαφέρει ανάλογα με το προϊόν και την εφαρμογή. Ζητήστε οδηγίες από τον εφαρμοστής να σας έχει ενημερώσει πότε να εισέλθετε ξανά στο κτίριο.

Σε περίπτωση που διαπιστώσετε τερμίτες στον χώρο σας καλέστε μας. Είμαστε στην διάθεση σας για να σας βοηθήσουμε με το πρόβλημα σας.